Οι επιστήμονες εξέτασαν πώς επηρεάζει η απόσπαση της προσοχής την «ηδονική κατανάλωση» ή την αγορά και χρήση προϊόντων και εμπειριών επειδή μας κάνουν να νιώθουμε καλά και όχι επειδή τα χρειαζόμαστε.

«Σε καθημερινή βάση, ένα άτομο μπορεί να λαμβάνει μεγάλη ευχαρίστηση από μία ή περισσότερες από αυτές τις δραστηριότητες, ωστόσο οι άνθρωποι συχνά καταναλώνουν περισσότερα αγαθά από όσα θέλουν ή από όσα τους κάνουν καλό», δήλωσε ο επικεφαλής συγγραφέας Stephen Lee Murphy από το Πανεπιστήμιο της Γάνδης.

Ένας λόγος για αυτή την υπερκατανάλωση μπορεί να είναι η απόσπαση της προσοχής, σύμφωνα με τον Murphy. Όταν οι άνθρωποι αποσπούν την προσοχή τους ενώ ασχολούνται με μια δραστηριότητα που τους προσφέρει απόλαυση -εν προκειμένω το φαγητό-, η έρευνα δείχνει ότι είναι πιθανό να βιώσουν λιγότερη απόλαυση από αυτήν από ό,τι αν ήταν πλήρως συγκεντρωμένοι. Αυτό μπορεί να προκαλέσει αισθήματα δυσαρέσκειας και να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κατανάλωση προκειμένου να αντισταθμίσει αυτό το έλλειμμα.

Για να κατανοήσουν καλύτερα τον ρόλο της απόσπασης της προσοχής στην υπερκατανάλωση, οι ερευνητές διεξήγαγαν αρχικά ένα πείραμα με 122 συμμετέχοντες (κυρίως γυναίκες ηλικίας 18 έως 24 ετών), οι οποίοι ανέφεραν πόσο περίμεναν να απολαύσουν το γεύμα τους πριν το φάνε. Στη συνέχεια τους ζητήθηκε να φάνε το γεύμα τους σε μία από τις εξής τρεις συνθήκες: χωρίς απόσπαση της προσοχής, μέτρια απόσπαση της προσοχής (παρακολούθηση βίντεο) και υψηλή απόσπαση της προσοχής (παιχνίδι Tetris).

Μετά το γεύμα, οι συμμετέχοντες ανέφεραν τον πραγματικό βαθμό απόλαυσης, την ικανοποίηση, την επιθυμία για περαιτέρω ικανοποίηση και την ποσότητα που κατανάλωσαν. Ανέφεραν επίσης το σνακ που κατανάλωσαν αργότερα μέσα στην ημέρα.

Οι συμμετέχοντες που ενώ έτρωγαν είχαν την προσοχή τους αλλού, ανέφεραν χαμηλότερη ευχαρίστηση και ικανοποίηση, η οποία συνδέθηκε με αυξημένο τσιμπολόγημα μετά και γενικότερη επιθυμία για περαιτέρω ικανοποίηση.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι αυτό το αποτέλεσμα, το οποίο ονόμασαν «ηδονική αντιστάθμιση», πιθανότατα ισχύει και για άλλες δραστηριότητες πέραν του φαγητού. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι που αποσπούν την προσοχή τους ενώ παρακολουθούν μια ταινία ή παίζουν ένα παιχνίδι, είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε πρόσθετη κατανάλωση (π.χ. μέσα κοινωνικής δικτύωσης) για να αντισταθμίσουν τη μειωμένη απόλαυση της αρχικής δραστηριότητας.

Οι ερευνητές παρακολούθησαν επίσης 220 συμμετέχοντες ηλικίας 18 έως 71 ετών (και πάλι κυρίως γυναίκες) για μια εβδομάδα για να διερευνήσουν την επίδραση, πέρα από το φαγητό. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν επτά σύντομες έρευνες ανά ημέρα μέσω των smartphones τους σχετικά με την ηδονική κατανάλωση, την απόσπαση της προσοχής και την ικανοποίησή τους. Όπως και με το πείραμα που βασίστηκε στο φαγητό, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν αποσπάται η προσοχή των ανθρώπων κατά τη διάρκεια της κατανάλωσης, είναι πιθανό να απολαύσουν ένα προϊόν λιγότερο από ό,τι ήλπιζαν, να αισθάνονται λιγότερο ικανοποιημένοι και να βιώνουν αυξημένη ανάγκη για περαιτέρω ικανοποίηση.

«Η υπερκατανάλωση συχνά οφείλεται στην έλλειψη αυτοελέγχου. Ωστόσο, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η υπερκατανάλωση μπορεί επίσης να οφείλεται στην απλή ανθρώπινη επιθυμία να επιτευχθεί ένα ορισμένο επίπεδο απόλαυσης από μια δραστηριότητα. Όταν παρεμβάλλεται η απόσπαση της προσοχής, είναι πιθανό να προσπαθήσουμε να αντισταθμίσουμε καταναλώνοντας περισσότερο» πρόσθεσαν οι ερευνητές.

Ο Murphy και οι συνεργάτες του σχεδιάζουν να διεξάγουν περαιτέρω έρευνα για να αναπαράγουν και να επιβεβαιώσουν την ύπαρξη του φαινομένου της «ηδονικής αντιστάθμισης».

Εάν η πρόσθετη έρευνα επιβεβαιώσει το φαινόμενο, οι ερευνητές σχεδιάζουν να εφαρμόσουν παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να δίνουν μεγαλύτερη προσοχή στις καταναλωτικές τους εμπειρίες, σε μια προσπάθεια να μειώσουν την πιθανότητα υπερκατανάλωσης.

«Κατανοώντας τους βασικούς παράγοντες που οδηγούν στην ηδονική υπερκατανάλωση, μπορούμε να αναπτύξουμε στρατηγικές που θα βοηθήσουν στην πρόληψη της εμφάνισής της», δήλωσε ο Murphy.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση Journal of Personality and Social Psychology.