Πόσο πρέπει να μας απασχολούν οι επιπτώσεις της Long Covid στα παιδιά
Τρεις πρόσφατες μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες από το εξωτερικό φωτίζουν το ακόμη θολό ζήτημα της επίπτωσης της Long Covid σε παιδιά, παρουσιάζοντας στοιχεία σχετικά με σωματικά και ψυχικά συμπτώματα, έναν, δύο και τρεις μήνες, αντίστοιχα, μετά την οξεία λοίμωξη από κορωνοϊό. Πολλά από τα ευρήματα επιδέχονται διαφορετικών ερμηνειών, ενώ προβληματισμό προκαλεί η συσχέτιση της Covid-19 με αυξημένη επίπτωση μυοκαρδίτιδας, θρομβοεμβολικών και σακχαρώδη διαβήτη σε εφήβους, αλλά και μικρότερα παιδιά.
Μιλώντας στη Διημερίδα της Ελληνικής Εταιρείας Παιδιατρικών Λοιμώξεων, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, η καθηγήτρια Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας ΕΚΠΑ, Διευθύντρια Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο ΠΓΝ «Αττικόν» και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων, Βάνα Παπαευαγγέλου, παρουσίασε τα ευρήματα των τριών μελετών και διατύπωσε τη δική της, προσωπική, άποψη, απαντώντας στο ερώτημα: «Long COVID σε παιδιά: Πόσο απασχολεί;»
Οι τρεις μελέτες
Η πρώτη μελέτη, που έγινε στο Ηνωμένο Βασίλειο, αφορά εφήβους 11-17 ετών που έκαναν PCR τεστ μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου 2021, περίοδο κατά την οποία επικρατούσε η παραλλαγή Άλφα.
Συμμετείχαν περίπου 3.000 έφηβοι με διαγνωσμένη Covid-19 και 4.000 μάρτυρες με αρνητική PCR. Όλοι τους συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια για τα συμπτώματά τους, τόσο τη μέρα του τεστ, όσο και 3 μήνες μετά. Το πρώτο εύρημα, που προκαλεί εντύπωση, είναι πως στην πλειονότητά τους ανέφεραν περισσότερα συμπτώματα στο 3μηνο μετά το τεστ. Οι έφηβοι που είχαν θετική PCR είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να παρουσιάσουν περισσότερα συμπτώματα στο 3μηνο –κυρίως κεφαλαλγία, κόπωση και δυσκολία στην αναπνοή- και αντίστοιχα όσοι είχαν αρνητικό τεστ είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι ελεύθερα συμπτωμάτων. Σύμφωνα με την κ.Παπαευαγγέλου, η μελέτη καταδεικνύει σαφώς πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει και ομάδα μαρτύρων σε τέτοιου είδους μελέτες.
Η δεύτερη μελέτη έγινε στη Δανία, σε εθνική κοόρτη εφήβων μεγαλύτερης ηλικίας, 15 ως 17 ετών, που εμφάνισαν λοίμωξη Covid το 2020 και ως τον Ιούλιο του 2021. Εξέτασαν τα συμπτώματα 2 μήνες μετά τη λοίμωξη, σε συνολικά 6.500 ασθενείς και 21.600 μάρτυρες.
Οι έφηβοι με λοίμωξη είχαν περισσότερες σχολικές απουσίες, περισσότερα συμπτώματα μικρής διάρκειας και μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα δύο μήνες μετά, όπως πόνο στο στήθος, κεφαλαλγία, πονόλαιμο, ανορεξία, αίσθημα παλμών, βήχα και αίσθημα ζάλης όταν ήταν όρθιοι. Όμως, τις τελευταίες δύο εβδομάδες πριν την συμπλήρωση του ερωτηματολογίου αυτοί που είχαν νοσήσει είχαν καλύτερο σκορ σε σχέση με τους μάρτυρες, που δεν είχαν νοσήσει, σε ό,τι αφορά τη συμπτωματολογία και την ποιότητα ζωής. Οι συντάκτες αποδίδουν αυτό το παράδοξο στο γεγονός ότι κάποιες οικογένειες που δεν είχαν νοσήσει ακόμα και είχαν περιορίσει την κοινωνικότητά τους από τον φόβο της πιθανής νόσησης.
Η τρίτη μελέτη είναι του CDC και αφορά την ανασκόπηση μιας πολύ μεγάλης βάσης δεδομένων σε 780.000 παιδιά και 2,5 εκατομμύρια μάρτυρες, ηλικίας από 0 ως 17 ετών, από το Μάρτιο του 2020 ως τον Ιανουάριο του 2022. Εκτιμήθηκαν 9 συμπτώματα και 15 νοσήματα, από τις κατηγορίες των νοσημάτων που «τικάρουν» οι παιδίατροι για λόγους ασφαλιστικής χρέωσης.
Τα παιδιά που είχαν νοσήσει από Covid συνέχισαν στις 4 εβδομάδες να έχουν διαταραχές όσφρησης και γεύσης, είχαν στατιστικά μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν συμπτώματα από το καρδιαγγειακό, κόπωση και μυοσκελετικό πόνο. Όμως οι μάρτυρες είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να εμφανίσουν διαταραχές ύπνου και συμπτώματα διαταραχής ψυχικής υγείας.
Το σημαντικότερο εύρημα της μελέτης είναι πως τα παιδιά που είχαν νοσήσει είχαν αυξημένη πιθανότητα να εμφανίσουν σαν νέα διάγνωση μυοκαρδίτιδα και μυοκαρδιοπάθεια, θρομβοεμβολικό επεισόδιο, οξεία πνευμονική εμβολή, διαταραχές αιμόστασης, σακχαρώδη διαβήτη και νεφρική ανεπάρκεια. «Εντυπωσιάζει το ότι δεν είναι μόνο οι έφηβοι, αλλά -ακόμα και τα παιδιά 2-4 ετών είχαν αυξημένη πιθανότητα μυοκαρδίτιδας και μυοκαρδιοπάθειας», επεσήμανε η κ.Παπαευαγγέλου, κάνοντας λόγο για «σοβαρές αλλά και πολύ σπάνιες καταστάσεις που δεν έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε εμείς οι παιδίατροι».
Συμπέρασμα
Με βάση τα ευρήματα των τριών μελετών, η καθηγήτρια παρατήρησε ότι «ζούμε σε μια περίοδο με πολύ αυξημένους κλινικοεργαστηριακούς ελέγχους, που οδηγούν πολλές φορές σε υπερδιάγνωση» και ανέλυσε τα συμπεράσματά της.
«Δεν μπορούμε, βέβαια, να αγνοήσουμε τα στοιχεία που δείχνουν συσχέτιση της Covid-19 με αυξημένη επίπτωση μυοκαρδίτιδας, θρομβοεμβολικών και σακχαρώδη διαβήτη. Αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν παράγοντες κινδύνου, τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά, που συνδέονται με την εμφάνιση συμπτωμάτων δύο και τρεις μήνες μετά την οξεία νόσο, που περιλαμβάνουν το φύλο την ηλικία και προηγούμενη νοσηρότητα τόσο από σωματική όσο και από ψυχική νόσο. Και δεν πρέπει να παραβλέψουμε την ψυχολογική επιβάρυνση όλων μας, τόσο των ασθενών, των γονιών, αλλά και του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, λόγω της πανδημίας και των επιπτώσεών της», είπε και πρόσθεσε:
«Αν λοιπόν πρέπει να καταλήξω κάπου, επιτρέψτε μου μια προσωπική άποψη: θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά νεφελώδες, είναι διογκωμένο και θα ήθελα να ξανακάνω αυτή την ομιλία μετά από 3 ή 5 χρόνια που όλη αυτή η σκόνη θα έχει κάτσει και θα μπορούμε να εκτιμήσουμε καλύτερα τα δεδομένα».
Σχολιάζοντας την τοποθέτηση της κ.Παπαευαγγέλου, η ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας στο ΕΚΠΑ και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Μαρία Θεοδωρίδου, ανέφερε πως «πολλοί θα συμφωνήσουν με την προσωπική σας άποψη, ότι μετά από χρόνια μπορεί να αποδειχτούν υπερβολές». Η ίδια προέβλεψε πως η Long Covid σε παιδιά θα είναι από τα κυρίαρχα ζητήματα έρευνας τα επόμενα χρόνια.