Το 2016 1,9 δισεκατομμύρια ενήλικες παγκοσμίως ήταν υπέρβαροι και από αυτούς 650 εκατομμύρια ήταν παχύσαρκοι. Στην Ελλάδα το φαινόμενο είναι ιδιαίτερα έντονο – η χώρα μας είναι πρώτη στην ΕΕ στην παιδική παχυσαρκία, και στις πρώτες θέσεις και στην παχυσαρκία των ενηλίκων.

Το 63% των Ελλήνων ηλικίας άνω των 18 είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Τι συνέπειες έχει αυτό το φαινόμενο στην υγεία, την κοινωνία και την οικονομία μας; Ποια είναι τα αίτιά του; Και ποιες θα μπορούσαν να είναι κάποιες πιθανές λύσεις;

Η διαΝΕΟσις ανέθεσε σε μια ερευνητική ομάδα υπό τον συντονισμό του καθηγητή, Γιάννη Μανιού από το Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο την εκπόνηση μελέτης που χαρτογραφεί το πρόβλημα στις πραγματικές του διαστάσεις, και προτείνει μια σειρά από δράσεις σε σχολεία και στις δομές πρωτοβάθμιας υγείας για την αντιμετώπισή του.

H διαΝΕΟσις διοργάνωσε δημόσια διαδικτυακή συζήτηση για το πρόβλημα της παχυσαρκίας στην Ελλάδα. Στη συζήτηση, την οποία συντόνισε ο διευθυντής Περιεχομένου της διαΝΕΟσις, Θοδωρής Γεωργακόπουλος, συμμετείχαν οι:

– Ειρήνη Αγαπηδάκη, γενική γραμματέας Δημόσιας Υγείας του Υπουργείου Υγείας

– Γιάννης Μανιός, καθηγητής στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο και επιστημονικός υπεύθυνος της μελέτης της διαΝΕΟσις για την παχυσαρκία και τις συνέπειές της

– Δημήτρης Παπαστεργίου, πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) και δήμαρχος Τρικκαίων

– Ρόδιος Γαμβρός, πρόεδρος Επιστημονικής Επιτροπής του Συνδέσμου Ελληνικών Βιομηχανιών Τροφίμων (ΣΕΒΤ)

– Γεώργιος Χρούσος, ομότιμος καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας του ΕΚΠΑ

Οι ομιλητές ανέλυσαν τις επιπτώσεις της παχυσαρκίας, ειδικά στα παιδιά, και τις στοχευμένες παρεμβάσεις που πρέπει να γίνουν με συνεργασία όλων των φορέων, ώστε να βοηθηθούν οι γονείς να δουν το πρόβλημα και να λάβουν τις σωστές κατευθύνσεις. Για να λυθεί το πρόβλημα της παχυσαρκίας χρειάζονται συμμαχίες με επιλογές βιώσιμες, οικονομικές και φιλικές προς το περιβάλλον, ανέφεραν.

Η κ. Αγαπηδάκη ανέφερε ότι το Υπουργείο Υγείας έχει σχεδιάσει μια πολυεπίπεδη στρατηγική αντιμετώπισης της παιδικής παχυσαρκίας, η οποία συνδυάζει τις καλές πρακτικές και περιλαμβάνει και στοιχεία που πραγματικά μπορούν να διευκολύνουν τους γονείς και τα παιδιά να κάνουν “την υγιεινή επιλογή εύκολη επιλογή”. Οπως είπε, συμπεριλαμβάνονται προγράμματα στα σχολεία, στο πλαίσιο της πρωτοβάθμιας υγείας και ψηφικά εργαλέια. Ανακοίνωσε ότι ψηφιοποιούνται πλέον και το παιδικό βιβλιάριο εμβολιασμού και το Ατομικό Δελτίο Υγείας Μαθητή, αλλά και το κομμάτι που αφορά το παιδιατρικό ιστορικό. Αυτό, πρόσθεσε, θα βοηθήσει στην άντληση δεδομένων για την υγεία του πληθυσμού και στον σχεδιασμό παρεμβάσεων.

Ευρήματα της έρευνας

Σύμφωνα με δεδομένα του ΠΟΥ από το 2019, το 37,9% των Ελλήνων ενηλίκων είναι υπέρβαροι και το 24,9% είναι παχύσαρκοι. Το 44% των Ελλήνων και το 30,8% των Ελληνίδων είναι υπέρβαροι/ες, ενώ τα δύο φύλα εμφανίζουν τα ίδια ποσοστά παχυσαρκίας: ένας στους τέσσερις Έλληνες και μία στις τέσσερις Ελληνίδες ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Ενδιαφέρον έχει επίσης το ότι στα τρία τέταρτα των ελληνικών οικογενειών τουλάχιστον ένας από τους δύο γονείς είναι υπέρβαρος ή παχύσαρκος. Σε μία στις τέσσερις, και οι δύο γονείς είναι. Παράλληλα, τα παιδιά στην Ελλάδα εμφανίζουν τα μεγαλύτερα ποσοστά παχυσαρκίας στην Ευρώπη. Το ποσοστό των παιδιών ηλικίας 4-6 ετών που είναι παχύσαρκα ή υπέρβαρα είναι 20,6%. Στα παιδιά ηλικίας 6-10 ανεβαίνει στο 38,5% και στα παιδιά ηλικίας 10-12 ετών φτάνει το 41,2%.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το εύρημα ότι τα ποσοστά υπέρβαρου και παχυσαρκίας στα παιδιά φαίνεται πως είναι μεγαλύτερα σε επαρχιακές και αγροτικές περιοχές από ό,τι στις πόλεις. Αλλά και εντός των πόλεων εμφανίζονται ανισότητες: μόνο το 2,7% των παιδιών στο Χαλάνδρι είναι παχύσαρκα – στο Κερατσίνι το ποσοστό είναι 20,3%. Ωστόσο, τα ποσοστά των υπέρβαρων παιδιών είναι παρόμοια σχεδόν παντού – περίπου ένα στα τρία παιδιά στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας είναι υπέρβαρο. Στις πολύ μικρές ηλικίες τα κορίτσια είναι πιο συχνά υπέρβαρα ή παχύσαρκα από τα αγόρια, αλλά στη συνέχεια τα ποσοστά εξισώνονται μέχρι την εφηβεία, όταν και τα αγόρια γίνεται πιο πιθανό να είναι παχύσαρκα.

Η παχυσαρκία συνδέεται με μια σειρά από καρδιακές και μεταβολικές διαταραχές, οι οποίες μπορεί να εξελιχθούν σε χρόνια νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, τα καρδιαγγειακά νοσήματα, κάποιοι καρκίνοι, η οστεοαρθρίτιδα, χολολιθιάσεις και σοβαρές διαταραχές του ύπνου. Για κάθε αύξηση του BMI (δείκτης μάζας σώματος) κατά 5 μονάδες αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης στεφανιαίας νόσου κατά 27% και ο κίνδυνος εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου κατά 18%. Η παχυσαρκία έχει, επιπλέον, επιπτώσεις στην ψυχική υγεία, κοινωνικό αντίκτυπο αλλά και οικονομικό κόστος (ιδιαίτερα στο σύστημα υγείας). Στα παιδιά συνδέεται με τη σιδηροπενία και την υποβιταμίνωση D οι οποίες μπορεί να επηρεάζουν αρνητικά τη γνωσιακή, μυοσκελετική και σωματική τους ανάπτυξη. Και, βεβαίως, τα παιδιά που είναι παχύσαρκα έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν και παχύσαρκοι ενήλικες.

Τι προτείνει η μελέτη

Οι ερευνητές καταλήγουν στην πρόταση υλοποίησης ενός προτεινόμενου σχεδίου δράσης με δύο άξονες: αφενός τον σχεδιασμό και την εφαρμογή προγραμμάτων παρέμβασης σε σχολεία για την προώθηση της υγιεινής διατροφής και την αύξηση της σωματικής δραστηριότητας για τα παιδιά και τις οικογένειές τους, και αφετέρου τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας διαδικασίας εύκολου και έγκαιρου εντοπισμού των οικογενειών υψηλού κινδύνου για την παχυσαρκία και τα συνοδά της νοσήματα, με κέντρο της παρέμβασης τις δομές της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας ανά την Ελλάδα.

Το προτεινόμενο σχέδιο δράσης συνίσταται στην καταγραφή των δεικτών ανάπτυξης και υγείας των παιδιών, των εφήβων αλλά και των γονέων τους μέσω της ήδη θεσμοθετημένης ιατρικής εξέτασης των παιδιών για τη συμπλήρωση του Ατομικού Δελτίου Υγείας Μαθητή (ΑΔΥΜ). Με αυτό τον τρόπο θα μπορούν να εντοπίζονται οι οικογένειες “υψηλού κινδύνου”. Οι οικογένειες αυτές θα παραπέμπονται στις δομές Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (ΤΟΜΥ, Δημοτικά Ιατρεία, Κέντρα Υγείας) για ιατρικό έλεγχο και πρόσβαση σε συμβουλευτικές υπηρεσίες από ειδικούς, παρεμβάσεις, προγράμματα, και εργαλεία ενημέρωσης.

(ΑΠΕ-ΜΠΕ)