Ένας νάρκισσος άνθρωπος είναι ματαιόδοξος, εγωκεντρικός και λαχταρά τα φώτα της δημοσιότητας πάνω του. Ωστόσο, υπάρχουν περισσότεροι από ένας τύποι ναρκισσισμού τους οποίους αρκετοί αγνοούμε.

Τι είναι ο ναρκισσισμός;

«Ο ναρκισσισμός είναι μια αποτυχία της υγιούς αντίληψης του εαυτού μας», αναφέρει η Elizabeth G. Loran, PhD, επίκουρη καθηγήτρια ιατρικής ψυχολογίας στο Ιατρικό Κέντρο του Πανεπιστημίου Κολούμπια στη Νέα Υόρκη.

Σε γενικές γραμμές, ένας ναρκισσιστής έχει μια υπερμεγέθη ανάγκη να θαυμάζεται, αισθάνεται τη συνεχή ανάγκη για δικαίωση ενώ πάντα πιστεύει πως υπερτερεί από τους άλλους ανθρώπους είτε αυτό σημαίνει να είναι πιο επιτυχημένος είτε πιο αγαπητός, πιο όμορφος κλπ. Η γενική έκφραση αυτού του τύπου προσωπικότητας «είναι μια εμμονή με τον εαυτό του που αποτρέπει την οικειότητα με τους άλλους», εξηγεί ο Paul Hokemeyer, PhD, ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας του Fragile Power: Why Having Everything Is Never Enough.

«Αν και δεν είναι σαφές αν ο ναρκισσισμός αυξάνεται, αυτό που έχει διαπιστωθεί είναι ότι έχουν αυξηθεί οι ευκαιρίες να προβάλει κάποιος τα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του. Το TikTok στο Instagram, τα social media και τα ριάλιτι στην τηλεόραση είναι το ιδανικό περιβάλλον για τους νάρκισσους», εξηγεί ο Hokemeyer.

Οι 3 τύποι ναρκισσισμού και οι διαφορές τους

• Μεγαλεπήβολος ναρκισσισμός

Ένας μεγαλεπήβολος ναρκισσιστής έχει υψηλή αυτοεκτίμηση, τάση υπερεκτίμησης των ικανοτήτων του και πάντα προσπαθεί να χειραγωγεί ή να ελέγχει άλλους.

Ένας μεγαλεπήβολος ναρκισσιστής έχει υψηλή αυτοεκτίμηση, τάση να υπερεκτιμά τις ικανότητές του και μια συνήθεια να προσπαθεί να χειραγωγεί ή να ελέγχει τους άλλους. Οι άνθρωποι αυτοί επιθυμούν με κάθε τρόπο και μέσο να είναι στο επίκεντρο της προσοχής.

Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι ένας μεγαλεπήβολος ναρκισσιστής μπορεί επίσης να είναι είτε «προσαρμοστικός» είτε «δυσπροσάρμοστος», ανάλογα με τα χαρακτηριστικά που εμφανίζει περισσότερο.

Οι προσαρμοστικοί ναρκισσιστές χρησιμοποιούν την αυτοεκτίμησή τους ως έναν τρόπο να προστατευθούν από το να πληγωθούν από τους άλλους. «Αυτά τα άτομα τείνουν να είναι πιο επιτυχημένα στη ζωή από την πλειοψηφία του πληθυσμού, επειδή προσπαθούν να είναι πιο ελκυστικά, υγιέστερα και οι πιο επιτυχημένες εκδοχές του εαυτού τους», λέει ο Hokemeyer.

Μπορούν επίσης να είναι φιλικοί, ζεστοί, πειστικοί και να έχουν πραγματικές ηγετικές ιδιότητες. (Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι προσαρμοστικοί ναρκισσιστές ήταν επίσης πιο πιθανό να είναι πολιτικοί.)

Αλλά οι μη προσαρμοστικοί ναρκισσιστές δεν έχουν καλές προθέσεις καθώς είναι πρόθυμοι να εκμεταλλευτούν στο έπακρο τους άλλους ανθρώπους ώστε να μπορούν να πετύχουν τους σκοπούς τους και το χειρότερο όλων είναι ότι αισθάνονται ότι έχουν το δικαίωμα να το πράξουν.

• Ευάλωτος ναρκισσισμός

Σε αντίθεση με έναν μεγαλεπήβολο ναρκισσιστή, ένας ευάλωτος ναρκισσιστής δεν είναι στο επίκεντρο της παρέας. Είναι πιο πιθανό να στέκεται σε μια γωνία απομονωμένος, πίνοντας ένα ποτό, φανερά θυμωμένος που κανείς δεν τον προσέχει.

Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές είναι ανασφαλείς, εσωστρεφείς και έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση – «κάποιος που πιστεύει ότι αξίζει ειδική μεταχείριση, αλλά δεν είναι επιθετικός για να καλύψει τις ανάγκες του»-, εξηγεί ο Hokemeyer.

Παρόλο που λαχταρούν την επιτυχία και επιθυμούν διακαώς να είναι στο επίκεντρο της προσοχής λαχταρώντας να τους θαυμάσουν οι άλλοι άνθρωποι είναι παθητικοί και κλειστοί, γεγονός που καθιστά δύσκολη ή ακόμη και ανέφικτη την επίτευξη των στόχων τους.

• Ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας (NPD)

Ο ναρκισσισμός εκτείνεται σε ένα φάσμα. Η εμφάνιση χαρακτηριστικών που θα μπορούσαν να ταξινομήσουν κάποιον ως μεγαλεπήβολο ή ευάλωτο ναρκισσιστή δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει διαταραχή ψυχικής υγείας.

Ωστόσο τα ακραία ναρκισσιστικά συμπτώματα ταξινομούνται ως ναρκισσιστική διαταραχή της προσωπικότητας ή αυτό που κάποιοι αποκαλούν «παθολογικό ναρκισσισμό».

Σύμφωνα με το DSM-5 (το εγχειρίδιο των ψυχικών διαταραχών που χρησιμοποιούν οι ειδικοί για τη διάγνωση), τα άτομα με NPD εμφανίζουν πέντε ή και περισσότερα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά:

• Αυξημένη αίσθηση της αυτοπεποίθησης
• Συνεχή πεποίθηση ότι είναι καλύτεροι από τους άλλους
• Αντίληψη ότι είναι ανώτεροι από τους άλλους ανθρώπους και ότι πρέπει να συνδέονται συναισθηματικά ή να συναναστρέφονται μόνο με άτομα υψηλού επιπέδου
• Έχουν ακόρεστη ανάγκη για κολακεία και θαυμασμό
• Έχουν συναισθήματα ανωτερότητας
• Είναι πρόθυμα χωρίς κανένα δισταγμό και τύψη να εκμεταλλευτούν τους άλλους για να πάρουν αυτό που θέλουν
• Στερούνται ενσυναίσθησης
• Διέπονται από αλαζονεία
• Έχουν αίσθημα φθόνου για άλλους

Η ειρωνεία είναι πως τα ναρκισσιστικά άτομα τις περισσότερες φορές στην πραγματικότητα υποφέρουν από χαμηλή αυτοεκτίμηση κάτι που προσπαθούν να το κρύψουν ακόμη και από τον ίδιο τους τον εαυτό.