Ερευνητές από το Χάρβαρντ, την Ιατρική Σχολή Γκρόσμαν του Πανεπιστημίου Νέας Υόρκης, το Πανεπιστήμιο Μόνας της Αυστραλίας, το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, του Τέξας και της Βοστώνης διερεύνησαν τη σχέση μεταξύ των διαφόρων τύπων κοινωνικής υποστήριξης των ηλικιωμένων, χρησιμοποιώντας ένα δείκτη της νόσου Αλτσχάιμερ, που εμφανίζει τις εκπτώσεις της γνωστικής λειτουργίας και δείχνει πόσο ευάλωτοι έχουν γίνει από την έκπτωση αυτή.

Η γνωστική ανθεκτικότητα είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο εμφανίζει γνωστικές λειτουργίες υψηλότερου επιπέδου από το αναμενόμενο, με βάση την δομή του εγκεφάλου του. Αντίθετα, μειωμένη γνωσιακή ανθεκτικότητα ορίζεται η γνωστική λειτουργία που υπολείπεται σε σχέση με τη δομή του εγκεφάλου του ατόμου.

Η μελέτη συμπεριέλαβε 2.171 ενήλικες, μέσης ηλικίας 63 ετών, εκ των οποίων το 54% ήταν γυναίκες.

Η μεγαλύτερη ανθεκτικότητα διαπιστώθηκε στους ηλικιωμένους που είχαν καλούς ακροατές, ενώ οι υπόλοιπες μορφές κοινωνικής υποστήριξης δεν αποδείχθηκαν σημαντικοί όπως για παράδειγμα η παροχή συμβουλών, η εκδήλωση αγάπης και τρυφερότητας, η συναισθηματική υποστήριξη και η επαρκής επαφή.

Η μελέτη ξεκίνησε με τη διαπίστωση ότι παρά τις παθολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στον εγκέφαλο των ηλικιωμένων εξαιτίας της Αλτσχάιμερ, δεν αναπτύσσουν άνοια όλοι οι ηλικιωμένοι .

Για να διαπιστωθεί η κατάσταση του εγκεφάλου των συμμετεχόντων στη μελέτη και να συσχετιστεί η γνωστική τους ικανότητα, πραγματοποιήθηκε μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου και νευροψυχολογική αξιολόγηση.

Η κοινωνική υποστήριξη αξιολογήθηκε χρησιμοποιώντας τον δείκτη κοινωνικής δικτύωσης Berkman-Syme (SNI), ένα εργαλείο αυτοαναφοράς που μετρά το μέγεθος του κοινωνικού δικτύου καθώς και το είδος και τη συχνότητα της κοινωνικής υποστήριξης που παρέχεται στον ερωτώμενο. Περιλαμβάνει 5 ερωτήσεις που ζητούν από τους συμμετέχοντες να επιλέξουν μια απάντηση που περιγράφει καλύτερα την τρέχουσα κατάστασή τους (ποτέ, λίγες φορές, μερικές φορές, τις περισσότερες φορές ή όλη την ώρα) για τις εξής μορφές κοινωνικής υποστήριξης:

– ακρόαση («Μπορείς να βασιστείς σε κάποιον να σε ακούσει όταν χρειάζεται να μιλήσεις;»)

– συμβουλές («Υπάρχει κάποιος διαθέσιμος να σου δώσει καλές συμβουλές για ένα πρόβλημα;»)

– αγάπη και στοργή («Υπάρχει κάποιος που σου δείχνει αγάπη και στοργή;»),

– συναισθηματική υποστήριξη («Μπορείς να βασιστείς σε κάποιον να σου προσφέρει συναισθηματική υποστήριξη;»)

– επαρκής επαφή («Έχεις όση επαφή θα ήθελες με κάποιον που νιώθεις κοντά, κάποιον τον οποίο μπορείς να εμπιστευτείς;»).

Οι κύριες μεταβλητές ανάλυσης χώρισαν την υποστήριξη σε υψηλή και χαμηλή.

Το 81-88% των συμμετεχόντων, επέλεξε τα δύο υψηλότερα επίπεδα απαντήσεων και στις πέντε ερωτήσεις.

Οι συμμετέχοντες 65 ετών και άνω δεν είχαν πτυχίο σε ποσοστό 45%, είχαν υπέρταση (63%) και καρδιαγγειακή νόσο (22%). Οι μεγαλύτερης ηλικίας είχαν χαμηλότερο μέσο όρο εγκεφαλικού όγκου (78,38 έναντι 74,80 κυβικά εκατοστά) και μειωμένη γνωστική λειτουργία (0,33 έναντι −0,74).

Μάλιστα, όταν κάποιος δεν έχει δίπλα του κάποιον να τον ακούει, η γήρανση για κάθε μονάδα συρρίκνωσης του εγκεφάλου, αντιστοιχεί σε γήρανση πάνω από 4 χρόνια.

Η ύπαρξη ενός καλού ακροατή και η συσχέτιση με τον συνολικό εγκεφαλικό όγκο και τη γνωστική λειτουργία επιβεβαιώθηκε, αναδεικνύοντας σημαντικές διαφορές μεταξύ της υψηλής και χαμηλής διαθεσιμότητας ακροατών σε σχέση με τη συσχέτιση μεταξύ της συνολικής γνωστικής απόδοσης ενός ατόμου και του συνολικού όγκου του εγκεφάλου του.

Αφορούσε όμως τους συμμετέχοντες κάτω των 65 ετών. Η συσχέτιση αυτή απουσίαζε στους άλλους 4 τομείς κοινωνικής υποστήριξης, καθώς και στους συμμετέχοντες 65 ετών και άνω.

Στους συμμετέχοντες κάτω των 65 ετών που δεν είχαν δίπλα τους κάποιον να τους ακούει, η μείωση του όγκου του εγκεφάλου τους συσχετίσθηκε με χειρότερη συνολική γνωστική απόδοση. Μάλιστα, για κάθε μονάδα μείωσης του συνολικού εγκεφαλικού όγκου, η γνωστική απόδοση μειώθηκε κατά περίπου ή 4,25 χρόνια γνωστικής γήρανσης.

Αντίθετα, στους συμμετέχοντες που είχαν καλούς ακροατές, η ίδια μείωση στον όγκο του εγκεφάλου συσχετίστηκε μόνο με 0,25 χρόνια γνωστικής γήρανσης.

Τα ευρήματα δημοσιεύτηκαν στην επιστημονική επιθεώρηση JAMA.