Ο Καθηγητής Χειρουργικής κ. Δημήτρης Λινός, Διευθυντής της Α’ Χειρουργικής Κλινικής του ΔΘΚΑ «Υγεία» και Consultant Χειρουργικής του Νοσοκομείου Massachusetts General Hospital του Πανεπιστημίου του Harvard των Η.Π.Α., εξηγεί στον Υγείαonline.gr, για τις χειρουργικές παθήσεις των επινεφριδίων και πως μπορούμε να τις αντιμετωπίσουμε.

Τι είναι τα επινεφρίδια; Είναι ενδοκρινείς αδένες που παράγουν διάφορες ορμόνες απαραίτητες για τη λειτουργία του οργανισμού μας. Έχουμε δύο επινεφρίδια, τα οποία βρίσκονται στην κορυφή των νεφρών.
Κάθε επινεφρίδιο αποτελείται από δύο στοιβάδες: την φλοιώδη ή φλοιό και την μυελώδη ή μυελό.
Η κύρια λειτουργία των επινεφριδίων είναι να παράγουν ορμόνες για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, καθώς και για τη ρύθμιση της απορρόφησης νερού, ηλεκτρολυτών και γλυκόζης από τα κύτταρά μας. Οι παθήσεις των επινεφριδίων οφείλονται στην υπό- ή υπερλειτουργία τους. Έτσι, ανάλογα με το είδος των ορμονών που υπό- ή υπερεκκρίνεται, εκδηλώνονται τα αντίστοιχα κλινικά σύνδρομα. Αξίζει να σημειωθεί, πως η πλειοψηφία των παθήσεων που οφείλονται σε βλάβες των επινεφριδίων, είναι αρκετά σπάνιες.

Οι περισσότερες βλάβες των επινεφριδίων είναι τυχαιώματα (incidentalomas), ανευρίσκονται δηλαδή τυχαία σε κάποια απεικονιστική εξέταση (υπερηχογράφημα, αξονική τομογραφία, κα) που πραγματοποιείται για τον έλεγχο προβλημάτων που δεν έχουν σχέση με τα επινεφρίδια.

Παθήσεις των επινεφριδίων •    Πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός ή σύνδρομο Cohn Το σύνδρομο του υπεραλδοστερονισμού οφείλεται στην υπερπαραγωγή αλδοστερόνης (ορμόνη που παράγουν τα επινεφρίδια) από τα επινεφρίδια. Ο πρωτοπαθής υπεραλδοστερονισμός εθεωρείτο μέχρι πρόσφατα, σπάνια πάθηση. Τα τελευταία χρόνια όμως, μελέτες έδειξαν ότι περίπου ο ένας στους δέκα υπερτασικούς ασθενείς πάσχει από πρωτοπαθή υπεραλδοστερονισμό. Αυξημένο κίνδυνο για πρωτοπαθή υπεραλδοστερονισμό εμφανίζουν υπερτασικοί ασθενείς που χρειάζονται πάνω από τρία αντιϋπερτασικά φάρμακα για να ρυθμιστεί η αρτηριακή πίεση, παρουσιάζουν υπέρταση από νεαρή ηλικία (< 30 ετών), εμφανίζουν σε εργαστηριακούς ελέγχους χαμηλά επίπεδα καλίου στο αίμα και έχουν συγγενείς που παρουσίασαν εγκεφαλικό επεισόδιο σε νεαρή ηλικία. Όταν υπερλειτουργούν και τα δύο επινεφρίδια συστήνονται φάρμακα και περιορισμός της λήψης αλατιού με τις τροφές.
Όταν υπάρχει όγκος στα επινεφρίδια γίνεται συνήθως αφαίρεση του επινεφριδίου που έχει τον όγκο (επινεφριδεκτομή). Μετά την χειρουργική επέμβαση, η αυξημένη αρτηριακή πίεση ίσως να μην διορθωθεί, οπότε θα πρέπει να συνεχιστεί η λήψη φαρμάκων. •    Σύνδρομο ενδογενούς υπερκορτιζολαιμίας ή Cushing Το σύνδρομο αυτό δημιουργείται από την υπερέκκριση κορτιζόλης από τα επινεφρίδια. Η συχνότητα εμφάνισής του είναι 1/1,000,000 γενικού πληθυσμού.
Δεν υπάρχει τυπική κλινική εικόνα του συνδρόμου. Τα συνηθέστερα συμπτώματα είναι παχυσαρκία, υπέρταση, σακχαρώδης διαβήτης, κεντρική κατανομή λίπους, αδυναμία, μυϊκή αδυναμία άνω και κάτω άκρων, υπερτρίχωση κλπ. Αντιμετωπίζεται με την αφαίρεση μέρους των επινεφριδίων ή με ολική επινεφριδεκτομή, σε συνδυασμό με ακτινοθεραπεία και φαρμακευτική αγωγή. •    Πρωτοπαθής επινεφριδιακή ανεπάρκεια ή Νόσος του Addison Επινεφριδική ανεπάρκεια είναι η απουσία ή η μείωση της παραγωγής των στεροειδών ορμονών από τα επινεφρίδια. Πρόκειται για πολύ σπάνια νόσο, καθώς προσβάλλει 1-3 άτομα ανά 100.000 ατόμων. Η νόσος αυτή είναι στο 65% των περιπτώσεων αυτοάνοσος μηχανισμός  (ο ίδιος ο οργανισμός στρέφεται ενάντια στα κύτταρά του χωρίς γνωστή αιτία) που καταστρέφει το φλοιό των επινεφριδίων. Η κλινική εικόνα μπορεί να περιλαμβάνει πυρετό, απώλεια βάρους, ανορεξία, ναυτία, εμέτους, διάρροια, κοιλιακούς πόνους, λήθαργο ή και μελάγχρωση (να σκουρύνει το χρώμα του δέρματος). Ωστόσο, ο τρόπος κατά τον οποίο  εκδηλώνεται η νόσος Addison εξαρτάται από την ταχύτητα με την οποία γίνεται η καταστροφή των επινεφριδίων, από την βαρύτητα της ορμονικής ανεπάρκειας και από την επίδραση κάποιου στρες (κάποιο άλλο νόσημα ή κάποια σημαντική συναισθηματική φόρτιση). Για τη θεραπεία της νόσου συνίσταται χορήγηση κορτιζόνης και επινεφριδεκτομή. •    Φαιοχρωμοκύτωμα Το φαιοχρωμοκύτωμα είναι ένας σπάνιος όγκος που αναπτύσσεται εντός των επινεφριδίων. Αποτελεί συνήθως καλοήθη όγκο που στο 90% των περιπτώσεων δημιουργείται στο μυελό του ενός από τα δύο επινεφρίδια. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι υψηλή αρτηριακή πίεση, ταχυκαρδία, εφίδρωση, άλγος στο θώρακα ή την κοιλιά, πονοκέφαλοι, ανησυχία, τρόμος και ωχρότητα. Η θεραπεία είναι η χειρουργική αφαίρεση του όγκου, αφού πρώτα χορηγηθούν φάρμακα για να φέρουν την πίεση στα φυσιολογικά όρια. Η πιο κοινή επέμβαση είναι χειρουργική αφαίρεση ολόκληρου του επινεφρίδιου που φέρει τον όγκο. •    Άλλες παθήσεις Υπάρχουν και άλλες παθήσεις των επινεφριδίων, όπως το επινεφριδιογεννητικό σύνδρομο, ο καρκίνος του φλοιού των επινεφριδίων, οι επινεφριδιακές κύστεις, το νευροβλάστωμα, το γαγγλιονεύρωμα και άλλοι όγκοι των επινεφριδίων, που όμως είναι εξαιρετικά σπάνιες. Αντιμετωπίζονται δε, με επινεφριδεκτομή. •    Χειρουργική αντιμετώπιση Σχεδόν όλοι οι όγκοι των επινεφριδίων μπορούν να αφαιρεθούν λαπαροσκοπικά. Μικρότερος μετεγχειρητικός πόνος, λιγότερες ημέρες νοσηλείας, μικρότερα ποσοστά επιπλοκών, καθιστούν τη λαπαροσκόπηση επέμβαση εκλογής. Η κλασσική ανοικτή χειρουργική ενδείκνυται σε πολύ μεγάλους όγκους και σε περιπτώσεις διηθητικού καρκίνου. Η προσπέλαση γίνεται με τον ασθενή σε  πλάγια θέση, είτε από πίσω (οσφυϊκή χώρα) είτε από μπροστά (κοιλιακή χώρα).
Το ποσοστό των επιπλοκών της χειρουργικής αφαίρεσης των επινεφριδίων είναι πολύ μικρό ιδίως στους εξειδικευμένους  χειρουργούς ενδοκρινών αδένων (π.χ. αιμορραγία, τραυματισμός γειτονικών οργάνων, εμφάνιση κήλης, λοιμώξεις, ενδοκρινικές εκδηλώσεις κα.). Ο μέσος χρόνος νοσηλείας είναι λιγότερος από δύο ημέρες. Δημήτρης Λινός, MD, FACS
Αμ. Επ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Α’ Χειρουργικής Κλινικής ΔΘΚΑ «ΥΓΕΙΑ»
Consultant Χειρουργικής Massachusetts General Hospital,  Η.Π.Α.
Lecturer Χειρουργικής Harvard Medical School, Η.Π.Α. American Board Certified
www.linos.gr Επιμέλεια άρθρου υγείας: Συντακτική Ομάδα Υγείαonline